1932 tarihli belgeler, Erzurum’daki petrol damarlarının Musul’a kadar uzandığını, Trabzon’un enerji taşımacılığında planlandığını ortaya koydu.
CUMHURİYET ARŞİVLERİ ENERJİ TARİHİNİ YENİDEN YAZIYOR
Türkiye’nin erken Cumhuriyet dönemine ait enerji planlamasına dair dikkat çeken bilgiler gün yüzüne çıktı. Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Erzurum Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Taner Özdemir’in Devlet Arşivleri’nde yaptığı çalışmalarda, 1932 yılına ait önemli belgeler ortaya çıktı.
Ortaya çıkan belgeler, Erzurum’da keşfedilen petrol damarlarının Musul havzasına kadar uzandığını ve bu hattın enerji taşımacılığı açısından Trabzon Limanı üzerinden dış dünyaya bağlanmasının tartışıldığını gösteriyor.
“BU PETROLÜ TÜRK MÜHENDİSLER KEŞFETTİ”
Söz konusu bulgular, 5 Eylül 1932 tarihli Mısır’ın köklü gazetesi Al-Ahram’da “Türkler ve Musul Petrol Menbaı – Bu Kaynağı Türk Mühendisler Keşfetmiştir” başlığıyla yayımlanan habere dayanıyor. Haberde, Erzurum’da bulunan petrol damarlarının yalnızca yerel değil, uluslararası enerji stratejisi kapsamında değerlendirildiği vurgulanıyor.
MİLLİYET VE BAŞKONSOLOSLUK DA GÜNDEME TAŞIDI
Haberi o dönem Türk basınına aktaran kişi, Avukat Hasan Abdulhadi oldu. Milliyet Gazetesi’nde yayımlanan analizinde, gelişmeyi “Türkiye’nin yer altı zenginlikleri açısından yeni bir dönemi başlatacak nitelikte” sözleriyle yorumladı.
Dahası, bu gelişme yalnızca basın yoluyla değil, aynı zamanda Mısır’daki Türk Başkonsolosluğu tarafından resmî telgrafla Ankara’ya iletildi. Bu durum, meselenin diplomatik düzeyde de önemsendiğini gösteriyor.
ENERJİ GÜZERGÂHI: ERZURUM’DAN TRABZON’A
Taner Özdemir’in değerlendirmelerine göre, bu belge Erzurum’un yalnızca sınır kenti değil, enerji merkezlerinden biri olarak görüldüğünü ortaya koyuyor. O dönemki Türk mühendislerin Erzurum’dan çıkan damarların Musul’a kadar uzandığını tespit ettikleri ve bu hattın Trabzon Limanı üzerinden uluslararası pazarlara açılmasının tartışıldığı belirtiliyor.
Özdemir, ❝Bu, Cumhuriyet’in ilk yıllarında dahi stratejik bir enerji vizyonunun varlığını gösteriyor❞ ifadelerini kullandı.
BİR PETROL KUYUSU CAMİYE VAKFEDİLDİ
Belgelerde dikkat çeken bir diğer detay ise, Erzurum’un Balıklı (Pülk) köyünde yer alan bir petrol kuyusunun Caferiye Camii’nin giderlerini karşılamak üzere vakfedildiği bilgisi. Bu durum, yer altı kaynaklarının ekonomik olduğu kadar toplumsal bir değer olarak da kullanıldığını gösteriyor.
TRABZON’UN LİMAN POTANSİYELİ ERKEN FARK EDİLDİ
1930’lu yıllarda Trabzon Limanı’nın altyapısının güçlendirilmesine yönelik çalışmaların, sadece ticari değil, enerji taşımacılığı açısından da stratejik bir planın parçası olduğu ortaya çıkıyor.
Taner Özdemir, ❝Bu belgeler, Trabzon’un Anadolu’nun enerji ağındaki rolünü çok daha erken bir tarihte üstlendiğini gösteriyor. Erzurum’dan Karadeniz’e ulaşan enerji planı, Trabzon’u doğal bir çıkış noktası haline getirmiş❞ diye konuştu.
“ERZURUM SADECE SERHAT DEĞİL, ENERJİ MERKEZİYDİ”
Özdemir, ulaşılan belgelerin Erzurum’un yalnızca bir serhat şehri değil, aynı zamanda stratejik bir enerji üssü olduğunu ifade ediyor. ❝Bu belgeler Erzurum’un jeopolitik önemini sadece sınır güvenliğiyle değil, enerji taşımacılığıyla da ilişkilendiriyor. Trabzon üzerinden enerji ihracatı düşünülmüş❞ dedi.
