Trabzon’da 1800–2025 yılları arasındaki doğal afetler, KTÜ’de düzenlenen “Afet Bilinci: 100 Yıllık Deneyim ve Geleceğe Bakış Sempozyumu”nda gün yüzüne çıkmıştır. 1-3 Aralık 2025 tarihlerinde gerçekleşen bu etkinlik, Trabzon’un yüzyıllar süreden gelen doğal afet geçmişini araştırmak amacıyla toplandı. Trabzon Büyükşehir Belediyesi eski daire başkanlarından olan Fatih Erol, görevinden ayrıldıktan sonra 90 yıllık belediye arşivini inceleyerek şehrin hafızasıyla ilgili önemli eserler oluşturdu. Erol, “Geçmişten Günümüze Trabzon’da Doğal Afetler” adlı kitabın da yazarları arasında yer aldı. Sempozyumda sunduğu bildiri ile Trabzon'daki doğal afetlerle ilgili en kapsamlı verileri katılımcılara aktardı.
Can Kaybı ve Ana Sebepler
Fatih Erol’un sunduğu bildiride, 170 yıl içerisinde Trabzon'da meydana gelen doğal afetlerin istatistikleri paylaşıldı. Bu süreçte 46 heyelan, 39 sel/taşkın, 19 çığ, 16 fırtına ve 1 deprem olayı kaydedildi. Bu felaketlerde toplamda 121 can kaybı yaşandı, en fazla ölüm olayı ise seller nedeniyle gerçekleşti. Verilere göre,
• 371 kişi sel nedeniyle,
• 142 kişi heyelan sonucunda,
• 85 kişi çığ düşmesi sonucunda,
• 76 kişi fırtına ve olumsuz hava şartları nedeniyle,
• 3 kişi ise 1939 Erzincan depreminin Trabzon'da yarattığı yıkım sebebiyle hayatını kaybetti.
Erol, “Trabzon'daki olay sayısı heyelanlarda fazla olsa da en yüksek can kaybı sellerde görülmüştür” şeklinde dikkat çekici açıklamalarda bulundu.
Tarihi Felaketler
Trabzon’un doğal afet tarihine damga vuran 6 önemli olay sırasıyla şöyle gerçekleşmiştir:
1909 Tabakhane Sel Felaketi: Bu felakette 15 kişi yaşamını yitirmiş, Tabakhane Deresi’nin taşması sonucunda Mumhaneönü Çarşısı su altında kalmıştır. 58 kişi son anda kurtarılarak felaketten sağ kurtulmuştur.
1929 Solaklı Felaketi: 148 can kaybı ile Trabzon tarihinde kaydedilen en büyük doğal afet olarak nitelendirilmiştir. Bu olayda 2.211 bina yok olmuş, yollar kaybolmuş ve taş köprüler tamamen yıkılmıştır.
1990 Trabzon Seli: 10 derenin aniden taşması sonucunda 56 kişi hayatını kaybetmiş, 1005 ev ile 82 işyeri hasar görmüştür.
1998 Beşköy Seli: Heyelan sonrası kapanan derenin patlaması sonucu 47 kişi hayatını kaybetmiş, sadece 7 cesede ulaşılabilmiştir.
1988 Maçka-Çatak Heyelanı: 55 kayıp ile sonuçlanan bu olayda, yamaçtan kopan büyük bir kütle bir kahvehaneyi yutarak büyük bir felakete yol açmıştır.
1959 Büyük Seli: 17 can kaybı ile birçok ilçede ciddi yıkıma neden olmuş, yüzlerce aile evlerini terk etmek zorunda kalmıştır.
Kitap yayımlandıktan sonra üç ilave olay daha kaydedilmiştir: 1869 Galyan Heyelanı (1 ölü), 1919 Of Sel Faciası (5 ölü) ve 1998 Akçaabat Kireçhane Taşkını (1 ölü). Ayrıca, 2025 Sera Deresi Taşkını da 1 can kaybı ile sonuçlanmıştır.
Kuru Dere Yatakları Uyarısı
Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nde mühendis olarak görevine devam eden Fatih Erol, özellikle kırsal kesimdeki kuru dere yatakları hakkında önemli uyarılarda bulundu. Bu dere yataklarının, felakete sebep olabilecek potansiyele sahip olduğunu vurguladı. Erol, “Kırsal alanlarda halkın ırmak diye adlandırdığı bu kuru başlı dereler, aslında taşkın sırasında coğrafyanın fazla suyu ana dereye aktaran önemli drenaj kanallarıdır” dedi.
Erol, bu dere yataklarının kapatılmaması, kesitlerinin daraltılmaması ve önlerinin açılmasının önemine dikkat çekti. “Mevcut akış halindeki küçük debilerin tehlikeli olduğunu unutmamak gerekir. 1929 yılına ait sel olayında kaydedilen bir anekdot, ‘Abdest alınamayacak kadar küçük bir ırmak 150 yaşındaki gürgen ağacını götürdü’ şeklinde yer almıştır” diyerek durumun ciddiyetini ifade etti.
Erol, sonuç olarak, doğal afetlerin Trabzon’un kaderi olmadığını, ancak yeterince önlem alınmazsa tekrar edebileceğini bildirdi.
